Zgodnie z art. 124 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe, z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków:
1/ powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa,
oraz
2/ oraz – w przypadku, gdy małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej* - majątek wspólny małżonków** wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny.

*ustrój wspólności majątkowej obowiązuje w każdym małżeństwie od chwili jego zawarcia, o ile małżonkowie nie zdecydowali się na rozdzielność majątkową (tzw. intercyzę)

** wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich

Przywołany przepis znajduje zastosowanie również w przypadku upadłości konsumenckiej, o czym rozstrzygnął Sąd Najwyższych w uchwale z dnia 16 grudnia 2019r. III CZP 7/19.

W praktyce, najczęściej składnikami majątku wspólnego, które staną się masą upadłości małżonka, który ogłosił upadłość będą te elementy majątku, których własność jest „zarejestrowana” na obydwoje małżonków, w szczególności:

1. nieruchomość (grunt, budynek, lokal mieszkalny)
2. samochód
3. udziały w spółce.

Należy jednocześnie pamiętać, że dane prawo majątkowe może wchodzić w skład majątku wspólnego, nawet jeżeli formalnie „zarejestrowane” jest na jedną osobę.

Co może zrobić małżonek, którego druga połowa ogłosiła upadłość?

Zasadą wynikającą z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest równy udział małżonków w majątku wspólnym (po połowie).

Okoliczność, iż małżonek-dłużnik ogłosił upadłość nie powoduje, że drugi małżonek traci prawo do swojego udziału w majątku wspólnym.

Małżonek, którego udział majątku „przepadł” na rzecz masy upadłości może żądać zapłaty wartości przysługującego mu udziału w trybie zgłoszenia wierzytelności syndykowi.

Zgłoszenie dokonywane jest na tych samych zasadach, co zgłoszenie „zwykłej” wierzytelności.

Rozdzielność majątkowa

Opisana wyżej sytuacja, gdy majątek wspólny w całości wchodzi do masy upadłości co do zasady nie zaistnieje, gdy małżonkowie pozostają w ustroju rozdzielności majątkowej.

W tej sytuacji decydujące znaczenie będzie miało kiedy między małżonkami powstał ustrój rozdzielności.

Zasada będzie miała zastosowanie, gdy:

1/ umowa wprowadzającej rozdzielność (tzw. intercyza) zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, lub

2/ rozdzielność powstała na skutek orzeczenia Sądu rodzinnego, które (1) uprawomocniło się ponad rok lub (2) zapadło w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, chyba że pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Analogiczne terminy, jak w przypadku opisanym w pkt 2 ppkt (2) powyżej będą miały zastosowanie do przypadków, gdy rozdzielność majątkowa powstała z mocy prawa wciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków (gdy pozew lub wniosek w sprawie zostały złożone co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości).